school als PLG

Onderzoek naar de Ontwikkeling van de School als Professionele Leergemeenschap

Kohnstamm Instituut

ICLON
Stap 2: Het vaststellen van de huidige situatie (NU) en de wenselijke situatie (STRAKS)

Het is van belang om de stand van zaken van de school als professionele leergemeenschap in beeld te brengen. Dit kan helpen bij de dialoog tussen leraren onderling en met leidinggevenden. Ook geeft het inzichten die nodig zijn voor het beantwoorden van de richtinggevende vragen.

Een nuttig instrument voor het vaststellen van de huidige en wenselijke situatie in de schoolorganisatie is de Scan School als PLG. In deze vragenlijst, die online in ongeveer 15-20 minuten in te vullen is, komen elementen van, en condities voor de school als PLG aan de orde. In 2019 is een geactualiseerde versie van de scan PLG online geplaatst.

Geïnteresseerde scholen en schoolbesturen kunnen tegen vergoeding gebruik maken van de Scan School als PLG om de huidige en de wenselijke stand van zaken van de school te bepalen, en indien gewenst advies verkrijgen om zelf de weg richting PLG te kunnen inslaan.

De Scan School als PLG bestaat uit vragen die gaan over elementen en condities in de school:

  1. Leren van en met elkaar
    In een school als PLG leren leraren van en met elkaar, zoals in een kenniskring of leerteam en door wederzijdse lesobservaties.
  2. Externe professionalisering
    Hiermee wordt scholing buiten de school bedoeld, waaronder het volgen van een vervolgopleiding en externe studiedagen, alsook het samenwerken met externe partijen (zoals lerarenopleidingen).
  3. Delen van kennis en ervaringen
    In een PLG is het streven dat leraren kennis en ervaringen met elkaar delen en hun opvattingen en ideeën over hun onderwijsvisie met elkaar bespreken.
  4. Samen onderwijs ontwikkelen
    Leraren ontwikkelen gezamenlijk nieuwe didactische werkvormen en ontwikkelen samen nieuw lesmateriaal.
  5. Onderzoeksmatig werken
    In een PLG zullen leraren met een onderzoekende houding beschikbare gegevens, zoals toetsresultaten van leerlingen, systematisch gebruiken om hun onderwijs verder te ontwikkelen. Ook gaat het om reflectie op het eigen onderwijs en het benutten van kennis uit onderzoek over onderwijs.

  1. Draagvlak voor professionele leergemeenschap
    Draagvlak heeft in de context van een PLG betrekking op een gedeelde visie op onderwijs en over de bereidheid van leraren om energie te steken in de thema’s waarop de school zich verder wil ontwikkelen.
  2. Professionele ruimte
    Professionele ruimte is een begrip dat gericht is op leraren die vanuit de schoolleiding de ruimte krijgen om te ontwikkelen en inspraak hebben in de invulling van hun professionalisering.
  3. Gespreid leiderschap ten behoeve van de professionele leergemeenschap
    Leraren nemen in een PLG initiatieven voor innovaties en veranderingen in school. Er zijn leraren die informeel leider zijn zonder dat zij een functie als schoolleider hebben.
  4. Leiderschap vanuit directie op professionele leergemeenschap
    Het nastreven van een school als PLG betekent voor de directie een faciliterende, ondersteunende en stimulerende rol, waarbij ideeën van leraren worden meegenomen en gekoppeld aan andere ontwikkelingen die binnen school plaatsvinden t.b.v. professionalisering en het leren van elkaar.
  5. Leiderschap vanuit teamleider/afdelingsleider op professionele leergemeenschap
    Het nastreven van een school als PLG betekent voor teamleiders/afdelingsleiders een faciliterende, ondersteunende en stimulerende rol, waarbij ideeën van leraren worden meegenomen en gekoppeld aan andere ontwikkelingen die binnen school plaatsvinden t.b.v. professionalisering en het leren van elkaar.
  6. Strategisch personeelsbeleid ten behoeve van een professionele leergemeenschap
    Er is gericht beleid opgesteld, opdat leraren zich verder blijven professionaliseren. Tijdens jaargesprekken is er aandacht voor de verbinding van individuele professionele ontwikkeling aan de visie en ambities van de school.
  7. Collegiale ondersteuning
    Collegiale ondersteuning in een PLG betekent het onderling uiten van waardering, en het hebben van een openhartige en kwetsbare opstelling naar elkaar toe.

Leraren en schoolleiders vullen de Scan School als PLG in. Elk van de vragen in de Scan School als PLG krijgt een score op een vijfpuntsschaal tussen 1=geheel niet van toepassing en 5=geheel van toepassing. De respons wordt in de vorm van een spinnenwebgrafiek aan de school teruggekoppeld.

Voorbeeldgrafieken, met resultaten uit de scan

Door de stand van zaken te vergelijken met de gewenste situatie kan ingeschat worden aan welke ontwikkelingspunten van de school als PLG belang en prioriteit gehecht wordt door leraren en schoolleiders. Zo zien we in de voorbeeldgrafiek dat de huidige situatie op het gebied van ‘externe professionalisering’ een hoge gemiddelde score krijgt. De score ten aanzien van de wenselijke situatie ligt echter relatief dicht bij de huidige situatie. Dat is duidelijk anders bij ‘leren van en met elkaar’, ‘gespreid leiderschap’ en ‘strategisch personeelsbeleid’. Om de ontwikkeling in de tijd te meten, kan de scan elk jaar opnieuw worden ingevuld. De scholen in het project hebben de scan drie maal ingevuld, waardoor verschillen in de tijd zichtbaar worden.

Het is belangrijk dat zoveel mogelijk leraren en leidinggevenden de vragenlijst helemaal invullen om een goed beeld te krijgen van de meningen in school. Tijdens het onderzoek onder de 14 scholen vulden meer dan 60% van de leraren en schoolleiders jaarlijks de scan in. Een tip van de scholen is om tijdens een studiedag of teambijeenkomst de reden voor het invullen van de scan toe te lichten en daarna tijd voor het invullen van de scan te geven.

Omdat er ook achtergrondvragen in de vragenlijst zijn opgenomen, die betrekking hebben op de functie van respondenten (schoolleider of leraar), leeftijd, vakgebied en schooltype (vmbo, havo, vwo), is het mogelijk de verdeling van de antwoorden op basis hiervan in grafieken of tabellen te representeren.

In stap 3 leest u meer over interventies die u in school kunt inzetten om de school als PLG te ontwikkelen (zie stap 3).

De Scan School als PLG is online beschikbaar te stellen voor scholen.
Neemt u voor de mogelijkheden en de kosten contact op met Edgar Tossijn